Rozum / Emocje
Codziennie mówimy o emocjach i rozumie, zwłaszcza w kontekście zachowania, ludzkiej natury, umysłu, mózgu czy moralności, nie zastanawiając się, czy te pojęcia języka potocznego oraz traktatów filozofów i teologów adekwatnie opisują rzeczywistość.
Tymczasem biologia po Darwinie zwróciła uwagę na przystosowawczy charakter emocji jako mechanizm szybkiego reagowania – przestały więc mieć całkowicie irracjonalny charakter. Współczesna psychologia wprawdzie odeszła od samego pojęcia rozumu, ale utrzymuje podobne – jak sądzą niektórzy: nietrafne – dualizmy. Przeciwstawia bowiem procesy poznawcze – angażujące ewolucyjnie młodsze części mózgu – procesom afektywnym; a intuicję – opartą na ewolucyjnie ukształtowanych heurystykach – myśleniu refleksyjnemu. Wreszcie, neurobiolodzy odkryli, że uszkodzenia w „emocjonalnych” strukturach mózgu uniemożliwiają pacjentom podejmowanie racjonalnych decyzji. Mimo że czysto „rozumowe” zdolności – językowe, matematyczne czy abstrakcyjnego myślenia – pozostają wówczas nienaruszone.
W niniejszym dodatku postanowiliśmy pokazać Państwu kilka obszarów, w których rozum i emocje wychodzą poza swoje potoczne rozumienie i spotykają się na szerokim pasie ziemi niczyjej. Chcemy zachęcić Państwa do refleksji, czy pojęcia te mają jeszcze – i powinny mieć – swoje miejsce w nauce i filozofii. Być może nadszedł czas, by z nich zrezygnować. Tylko czy naprawdę jesteśmy już na to gotowi? I czy… kiedykolwiek będziemy? ©
Łukasz Kwiatek